Felek Ailesi tarafından dedeleri Ordu şehrinin kurucu başkanı Süleyman Felek hakkında basında çıkan haberle alakalı yayımlanan basın açıklamasında "Siz değerli basın mensupları ve kamuoyuna, bu tür habere karşı daha fazla hassasiyet göstermeye, gerçekleri araştırmaya ve insanların itibarını zedeleme potansiyeli taşıyan iftiralardan kaçınmaya davet ediyoruz." Sözlerine yer verilirken şunlara değinildi;
Kamuoyunun dikkatine,
Ordu Olay Gazetesi ve gazetenin web sitesinde, 18 Eki 2023 tarihli ve Merve Saraç imzalı yayınlanan ajite haberi hayretle ve üzüntü ile okuduk.
Ailesi olarak bizler her zaman bu tür polemiklerden uzak durduk. Ancak soyadını şeref ve onurla taşıdığımız atalarımız hakkında yapılan art niyetli ve mesnetsiz iftira niteliğindeki bu tür yayınlara sessiz kalmayacağız.
Tüm tarihi kaynaklarda ve güncel araştırmalarda yer almış tarihi gelişmelerin sanki yeni bir belge bulunmuş gibi rencide edici şekilde manşet yapılarak yayınlanmasını üzüntü ile kınıyoruz.
Yazıdaki alıntı yapılan belgelerin tamamını okumadan veya kasten belli bölümünü neşretmek gazetecilik etik kurallarına maalesef uygun değildir. Bunca araştırmacı yazarın eserlerinden eksik alıntılar yaparak sanki bir belge bulmuş gibi manşet atmak, araştırmacı yazarların emek ver bilgilerine hakarettir. Gazetecilik sorumluluk isteyen toplumu aydınlatan şerefli ve onurlu bir meslektir.
Ordu şehrine bunca hizmeti ve emeği geçmiş bu saygın şahsiyetin, rencide edici şekilde neşredilmesi tüm aileyi ve Süleyman Felek’in şehrimize kattığı değerleri anlayan, bilen ve takdir edenleri üzmüştür. Ailesinden daha çok Ordu şehrine mal olmuş süleyman felek hakkında haber niteliği olmayan bu yazının art niyetli ve bir tartışma ortamı yaratılmaya çalışıldığını düşünmekteyiz. Son dönemlerde tarihe ve tarihi şahsiyetlere zarar verme çabasını üzüntü ile izliyor ve kınıyoruz.
Yazılı kaynakların yanı sıra aile içinde nesilden nesile aktarılan hatıratlar vardır. Bu hatıratlar oldukça acıdır. Ordu’ya yeni göç eden ve bir köşe kapmaya çalışanlar tarafından yangının Süleyman Ağa çıkardığına dair atılan iftira daha sonra halk arasında yersiz bir efsaneye dönüşmüştür. Ordu’nun imarı sırasında çıkarlarına ters geldiği için gayrimüslimler ve onların işbirlikçileri tarafından Felekzade Süleyman Ağa’ya karşı hareketler o tarihlerde başlamıştır. (Trabzon İngiliz Konsolosu Longworth istihbarat raporları).
Halk arasındaki söylentilerin dışında ne ailesi olarak bizler tarafından ne de araştırmacı yazarlar tarafından Felekzade Süleyman Ağa’nın Ordu Şehri kurucusu olarak atıfta bulunulmadı, hiçbir araştırmada bu şekilde yazılmadı. Tüm yazılı belge ve araştırmalarda şehrin imarını kararlılık ve hiçbir baskıya aldırmadan uygulayan “Süleyman Felek, Modern Ordu Şehrinin Kurucu Başkanı” olarak anıldı.
Amacını tam olarak anlayamadığımız yazıya karşılık birkaç satır yazma gereği duyduk. Konu ile ilgili tüm olaylar ve Süleyman Felek’in Ordu’ya yaptığı tüm hizmetleri kaynakları ve belgeleri ile aydınlatıcı bir çalışma hazırlanmaktadır. Bu çalışma yakın zamanda tüm mecralarda paylaşılacaktır.
Belge ve araştırmalın ışığında kısa bilgilendirme;
1883 yangını sonrası Trabzon Valisi Süruri Paşa, Ordu Kasabasına şehrin yeniden planlanması ve imarının yapılması için Mustafa Efendi ve Çıngıryan Efendi adlarında iki kondüktör (mühendis) göndermiş ve Ebniye (binalar) Kanunu'na uyularak Ordu şehir planı hazırlanmıştır. (Ali Sururi Paşa hatıratı ve yazılı kaynaklar). Yazıda yer alan mühendis Horasancıyan adlı şahıs hiçbir kaynakta geçmemekte ve hayal ürünüdür.
Yangın sırasında Belediye Başkanı olan Katırcızade Mustafa Ağa, yapılan imar planlarını uygulamaya koyma sırasında büyük güçlüklerle karşılaşmıştır. Bazı zorbaların arsa yağması çok büyük bir sorun oluşturmuştur. Bu yağma ile çok büyük mücadele vermiştir.
Felakzade Süleyman Ağa’ya Trabzon Valiliği tarafından teklif edilen görev Ordu kazası kaymakamı İbrahim Paşa tarafından tebliğ edilmiştir. Felekzade Süleyman Ağa teklife karşılık planların uygulanması sırasında gelecek tepkilere karşı kimseye imtiyaz tanınmaması ve planların aynen uygulanması şartı ile teklifi kabul eder.
Planların uygulanması sırasında kapitülasyonlar sebebi Ordu ticaretini elinde bulunduran gayrimüslimler Trabzon İngiltere Konsolosuna şikâyet etmişlerdir. Başta Trabzon İngiliz Konsolosu olmak üzere diğer devlet konsoloslarının baskısı sonucu imar planlarında yer alan cadde ve sokak genişliklerinin daraltılması sağlanmıştır. Bu baskılar sonucunda Trabzon Valiliğine çağırılan Felekzade Süleyman Ağa’nın valiye verdiği cevap ders niteliğindedir.
“Paşam, ben yarınki nesil, yarın gelişecek olan Ordu şehrine yaşayacak olan hemşerilerimi düşünüyorum. O evlatlarımız, caddeler üzerinde gezerlerken, korkarım ki arkamızdan: “Dedelerimiz elinde fırsat varken, bu caddeleri biraz daha geniş yapamazlar mıydı? Neden bu kadar dar inşa ettiler?” diye, bize şikayetçi olacaklardır. Ben, torunlarımızın bu haklı sitemlerinden korkarım.”
Felekzade Süleyman Ağa’nın Ordu’nun imarı için yoğun çalışmalar kısa sürede kasabanın modern bir görünüme kavuşmasını sağladı. Nitekim 1907 tarihinde Trabzon’a İngiltere konsolosu olarak atanan H. E. Wilkie Young 2 Mayıs’ta 1907 tarihinde Ordu’yu ziyaretinde kasabada bir kaymakamlık binası ile çok sayıda iyi inşa edilmiş binaların bulunduğunu, şehrin her iki tarafında ağaçlar bulunan uzun caddelerle planlandığını belirterek bu durumun gelişmenin göstergesi olduğunu ifade etmiştir. (Yeni atanan Trabzon İngiliz Konsolosu H. E. Wilkie Young istihbarat raporları).
Ayrıca, Süleyman Felek sadece modern Ordu şehrinin kuruluşu için çaba sarfetmenin yanında Milli Mücadeleye katkısı ile de bilinmektedir. Ordu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucuları arasında ve başkanlığını yapmıştır. Millî Mücadele’ye maddi ve manevi katkılarda bulunmuştur.
Erzurum Kongresine gitmesi için Felekzade Süleyman Ağa seçilmiş, hastalığı sebebi ile kendi yerine Dava vekili Hasan Hilmi Koral’ı önermiş ve tüm masraflarını kendisi karşılamıştır. (Erzurum Kongresi Müzesi’nde katılanların plaketlerinde aynı ibareler yer almaktadır.)
Felekzade Süleyman Ağa’ya Osmanlı Devleti tarından verilen nişan ve rütbeler
- 1885 yılı -Dergah-ı Ali Kapucubaşılığı ( Ordu – Sivas yolu yapımında katkılarından dolayı)
- 1898 yılı - Dersaadet Hareket-i arz madalyası (Belediye çalışmalarındaki başarılarından dolayı)
- 1900 yılı - Saniye (Belediye çalışmalarındaki başarılarından dolayı)
Felekzade Süleyman Ağa Belediye Başkanlığı’ndan sonra Ordu’ya hizmetlerini sürdürmüştür.
- Ordu kazası idare meclisi azalığı 1903 – 1905
- Maarif komisyonu azalığı 1904
- Maarif komisyonu başkanlığı 1905 – 1906
- Ordu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurucu üyesi ve başkanlığı - 1919
Ordu şehrine böylesine emek ve hizmet vermiş bir şahsiyet hakkında haber yazarken vicdan, dürüstlük, bilgi ve belge sahibi olmak gerekmektedir.
Süleyman Felek’in büstüne gelince,
1969 yılında gazeteci Rıza Şimşek yayınladığı Ordu Sesi Gazetesi’nde büstünün yapılması için bir kampanya başlatmıştır. Ziraat Bankası’nda açılan hesaba Ordu halkının yatırdığı paralar ile bu büst yapılmıştır. Büst Ordu Halkına aittir. Büstüne ne yazılması gerektiğini tarihçiler ve Ordu halkı karar verir.
Hazırlanan Araştırmanın Kaynakları:
- Felekzade Süleyman Ağa silsilenamesi ve hatıratları
- Osmanlı Salnameleri
- Trabzon Ahkâm Defterleri
- Trabzon İngiliz Konsolosu Longworth’un istihbarat belgeleri
- Trabzon İngiliz Kopnsolosu H. E. Wilkie Young istihbarat belgeleri
- History Studies (International Journal of History) Belgeleri
- Dergipark Arşivleri
- Tüm Ordu Araştırmacı Yazarlarının arşiv ve makaleleri
Saygılarımızla,
Felek Ailesi adına,
G.Hakan FELEK
